همشاگردی های مهربان

همشاگردی های مهربان

مجموعه ای از فعالیتهای علمی و عملی دانش آموزان پایه پنجم
همشاگردی های مهربان

همشاگردی های مهربان

مجموعه ای از فعالیتهای علمی و عملی دانش آموزان پایه پنجم

زنگ علوم - فصل ۳

بخش سوم - ماشین ها

آموختیم که وقتی جسمی را می کشیم یا حرکت می دهیم، به آن نیرو وارد می کنیم و بدون وارد کردن نیرو، نمی توانیم اجسام را به حرکت در آوریم. مقدار نیرویی که برای انجام کارها ی مختلف صورت می گیرد با هم فرق دارد.بشر برای انجام و حرکت اجسام سنگین از فکر خود بهره می گیرد تا از وسیله و ابزاری بهره برد که بتواند هر کاری را آسان تر انجام دهد. ابزاری که استفاده از آنها باعث می شود تا کارها آسان تر انجام شود ماشین نامیده می شود. ماشین ها ممکن است ساختمانی پیچیده داشته باشند و یا ساختمانی ساده داشته باشند مانند قرقره، سطح شیب دار، اهرم و غیره.اهرم چیست؟
اهرم ها نوعی از ماشین های ساده هستند که با آنها می توانیم کارها را آسان تر انجام دهیم. با کمک اهرم می توان چیزهای سنگین را آسان تر جابه جا کرد. اهرم ها شکل های مختلف دارند. در بسیاری از ابزارها و وسایل که ما استفاده می کنیم نوعی اهرم وجود دارد مانند الا کلنگ.  

هر اهرم سه قسمت دارد:
۱.  
تکیه گاه
۲.  
قسمتی که به آن نیرو وارد می کنیم
۳.  
قسمتی که اهرم بر جسم نیرو وارد می کند. 

 تکیه گاه ممکن است بین دو قسمت دیگر قرار گیرد. به طور کلی در وسایل مختلف محل تکیه گاه تغییر می کند.سطح شیب دار 

سطح شیب دار نیز ساختمان ساده ای دارد که با استفاده از نیروی کشش زمین اجسام سنگین را به طرف پائین می کشد. نوعی سطح شیب دار سُرسُره است.ماشین چیست؟
به وسایلی مانند اهرم و سطح شیب دار که انجام دادن کارها را آسان تر می کند ماشین گفته می شود. بعضی ماشین ها ساده اند مثل قرقره، پیچ گوشتی و غیره. ساختمان بعضی از ماشین ها پیچیده است. هر ماشین پیچیده از به هم پیوستن ماشین های ساده صورت می گیرد. مانند ماشین لباسشوئی و چرخ گوشت.ماشین ها نیروی خود را از کجا به دست می آورند؟
گفتیم که برای به حرکت در آوردن اجسام نیرو لازم است. گاهی این نیرو را توسط انسان تأمین می کنند مانند کارگری که سطل پر از قیر را به بالا می برد. و گاهی تنها نیروی ماهیچه ما کافی نیست به همین دلیل باید به فکر منابع دیگر نیرو باشیم.استفاده از انرژی الکتریکی :
انرژی الکتریکی از مهم ترین انرژی هاست. به وسیله ای که انرژی الکتریکی را به انرژی حرکتی تبدیل می کند موتور الکتریکی می گویند. اگر موتور الکتریکی را به جریان برق وصل کنیم می تواند اجسام را به حرکت در آورد. مانند چرخ گوشت و سشوار .

پرسش های بخش 3


در جای خالی کلمات مناسب بنویسید.

1.      هر چه طول سطح شیب دار کم تر باشد، برای بالا بردن جسم نیروی بیشتری نیاز داریم.

2.       ما از انرژی الکتریکی برای تولید نور و گرما و حرکت استفاده می کنیم.

3.      همه وسایل الکتریکی دارای موتور الکتریکی نیستند.

4.      از موتورهای الکتریکی ساده می توان به آرمیچر اشاره کرد.

5.      پس اگر نیرو نداشته باشیم نمی توانیم اجسام را به حرکت در آوریم.

6.      یکی از انرژی هایی که در ماشین پیچیده مورد استفاده قرار می گیرد، انرژی الکتریکی است.

سؤالات تشریحی

1.      در چه صورت جسمی که ساکن است حرکت می کند؟

وقتی که به آن نیرویی وارد شود.

2.      ماشین چیست؟

به وسایلی که انجام دادن کارها را برای ما آسان می کند ماشین گفته می شود.

3.      اهرم چیست و از چه قسمت هایی ساخته شده است؟

میله ای است که از آن برای بالا بردن اجسام استفاده می شود. تکیه گاه قسمتی که بر آن نیرو وارد می کنیم. قسمتی که اهرم بر جسم نیرو وارد می کند.

4.      کدام قسمت از بدن ما مانند اهرم کار می کند؟

بازوها هنگام برداشتن بار سنگین، استخوان های پا هنگامی که با پا در توپ حرکت ایجاد می کنیم. در تمام این حرکات مفصل ها مثل تکیه گاه اهرم هستند و استخوان ها مثل میله های اهرم عمل می کنند.

5.       سطح شیب دار چگونه حرکت دادن اجسام را آسان می کند؟

به وسیله نیروی کشش زمین اجسام سنگین را به طرف پائین می کشد.

6.      ماشین های ساده را نام ببرید؟

قرقره ها، اهرم ها و سطح شیب دار.

7.      در ساختمان ماشین های پیچیده چه چیزهایی استفاده می شود؟

از چرخ دنده ها و قطعه های گوناگون فلزی و ماشین های ساده.

8.       موتورهای الکتریکی را شرح دهید؟

وسیله ای است که با جریان برق کار می کند و انرژی الکتریکی را به حرکت تبدیل می کند.

9.      در چه صورت می توانیم موتور الکتریکی قوی تری بسازیم؟

هر چه تعداد سیم پیچ ها بیشتر باشد، موتور الکتریکی قوی تری درست می شود.

دانستنی های علوم۲

اهمییت تغییرات شیمیایی :

بشر با توجه به نیازهای خود دست به ساخت موادی می زند که آن مواد خصوصیات مورد نظر را داشته باشند . مثلا ساخت موادی که در مقابل خوردگی مقاوم اند و زنگ نزنند و دوام بیش تری داشته باشند . یا موادی که در طبیعت قابلیت بازیافت داشته باشند و آلودگی ایجاد نکنند و این به نوع استفاده از ماده ی مورد نظر بستگی دارد .

امروزه به وسیله همین تغییرات ، مواد بسیار با ارزش و جالبی ساخته می شود به عنوان نمونه  (نی نی نول) ، آلیاژی از دو عنصر نیکل و تیتانیوم است ؛ که به نام فلز با حافظه خوانده می شود . این ماده در صورت له شدن با آب جوش به حالت اولیه باز گشته و در ساخت عینک و بدنه اتومبیل کاربرد دارد.

تغییر فیزیکی - تغییر شیمیایی

یادآوری مجدد !!! 


 تغییر فیزیکی چیست؟ 


در این نوع تغییر فقط شکل و ظاهر ماده عوض می شود اما نوع و جنس آن عوض نمی شود.  

مثال: انجماد ، ذوب ، تبخیر ، شکستن شیشه


تغییر شیمیایی چیست؟ 


تغییراتی که نوع و جنس ماده عوض شود و یک ماده ی جدید یا خواص جدید تولید شود. مثال  

سوختن، زنگ زدن آهن، فاسد شدن غذا، گندیدن میوه، ترش شدن ماست، سیاه شدن دندان،  

پختن غذا

زنگ علوم - فصل ۲

بخش دوم - تغییرات ماده

مواد تغییر می کنند : مواد مختلف یعنی عنصرها، ترکیب ها و مخلوط ها همیشه به یک صورت باقی نمی مانند و ممکن است تغییر کنند و می دانیم که همه مواد از نظر رنگ، حجم، بو، سختی و نرمی با هم متفاوتند و علی رغم این تفاوت ها پاره ای از مواد به هم شبیه اند.شباهت های مواد عبارتند از :1- همه مواد حجم دارند.2 - همه مواد وزن دارند.3-  ماده ی تشکیل دهنده همه مواد جرم آنها را تشکیل می دهد.4-  همه مواد از مولکول تشکیل شده اند.5-  مولکول همه مواد از ذرات کوچک تری به نام اتم تشکیل شده است.متغیر فیزیکی و تغییر شیمیایی
در بعضی تغییرات، جنس ماده عوض نمی شود، یعنی ماده به ماده دیگری تبدیل نمی گردد. به این گونه تغییرات، تغییرات فیزیکی گفته می شود. مانند تبخیر آب و ذوب شدن یخ. در گروهی دیگری از تغییرات، خاصیت های ماده به کلی تغییر می کند. یعنی یک ماده به ماده دیگری تبدیل می شود. به چنین تغییراتی تغییرات شیمیایی گفته می شود. مانند پختن غذا، زرد شدن برگ درختان.تغییر فیزیکی (آزمایش جوشاندن آب، یخ زدن آب در فریزر)
وقتی آب بخار می شود، مولکول آن تغییر نمی کنند، بلکه فاصله آنها از هم زیاد می شود و مولکول ها در هوا پراکنده می شوند تبخیر، یک تغییر فیزیکی است. اما اگر نان را روی حرارت بگیریم تا سیاه شود، دیگر نان نیست بلکه تغییر شیمیایی کرده و ماده دیگری به وجود آمده و مولکول های نان تغییر نکرده اند. آهن یک عنصر است. اگر یک وسیله آهنی را در هوای مرطوب بگذارید، دچار تغییر شیمیایی می شود زیرا در هوا، اکسیژن وجود دارد. این ماده که در اثر این تغییر شیمیایی به وجود آمده رنگ آهن نامیده می شود که به آن اکسید آهن می گویند. اکسید آهن یک ترکیب است. برای اینکه ماده ای تغییر کند مدتی زمان لازم است که گاه می توان مدت آن را پیش بینی کرد.

در جای خالی کلمات مناسب بنویسید.


سؤالات تشریحی
1- مواد از چه ساخته شده اند؟ و به چه حالت هایی وجود دارند؟

از مولکول ساخته شده اند و به حالت های جامد، مایع و گاز هستند.

2-  ترکیب چیست؟

وقتی اتم های تشکیل دهنده ی ماده ای یکسان نباشد به آن ماده ترکیب می گوئیم.

3- از مواد زیر کدام ترکیب و کدام عنصر است؟

آب: ترکیب
سنگ: ترکیب
اکسیژن: عنصر
چوب: ترکیب
نقره: عنصر
شیشه: ترکیب

4-  مواد در چه خواصی مشترک هستند؟

همه مواد وزن، حجم و جرم دارند.

5- در چه صورت ماده تغییر فیزیکی پیدا می کند؟

در صورتی که مولکول هایش تغییر نکند و به ماده دیگری تبدیل نشود.

6-  عنصر در اثر تغییر دما تغییر فیزیکی پیدا می کند یا تغییر شیمیایی؟

تغییر فیزیکی پیدا می کند. یعنی به ماده دیگری تبدیل نمی شود فقط تغییر حالت می دهد.

7-  وقتی غذا فاسد می شود چگونه تغییری در آن ایجاد می شود؟

تغییر شیمیایی ایجاد می شود.

8- وقتی شیر فاسد می شود و می برد چه تغییری صورت می گیرد؟

تغییر شیمیایی پیدا می کند.

 9 - اکسید آهن چیست؟

ترکیبی است از اکسیژن و آهن که به آن زنگ آهن هم می گوئیم و به رنگ قهوه ای است و به محکم بودن آهن نیست.

10- فرق آهن و اکسید آهن چیست؟

آهن : عنصر است ، خاکستری رنگ است و محکم.

اکسید آهن : ترکیب است ، قهوه ای رنگ است و شکننده .

1- تغییر رنگ و بوی مواد غذایی برای ما مضر است.2- در تغییر شیمیایی مواد، جنس آن عوض می شود.3-  برای اینکه ماده ای تغییر کند باید زمانی از آن بگذرد.4- نام علمی زنگ آهن اکسید آهن است.5- چرخه ی آب در طبیعت، نتیجه تغییرات فیزیکی است.6- هر نوع سوختن مواد یک تغییر شیمیایی است.

مفاهیم و سئوالات فصل اول علوم

ساختمان مواد:ماده چیست؟

تمام چیزهای غیر زنده ای که در اطراف ما هستند، ماده نام دارند. بعضی از مواد مانند چوب و سنگ شکل ثابتی دارند. موادی که در دمای معمولی شکل آنها تغییر نکند، جامد هستند. موادی که به شکل ظرف خودشان در آیند مایع هستند و موادی که در فضا پخش می شوند و با چشم دیده نمی شوند گاز هستند.

مواد از چه ساخته شده اند؟
اگر به دانه های شکر نگاه کنید می بینید از دانه های بسیار ریزی درست شده است که این ذره های بسیار کوچک با چشم معمولی قابل مشاهده نیستند. پس با میکروسکوپ های بسیار قوی آن را هزاران برابر درشت می کنند تابتوان آنها را دید. به هر کدام از این ذره ها یک مولکول شکر گفته می شود. مولکول هر ماده با ماده دیگر متفاوت است و به همین دلیل، مواد خاصیت های متفاوتی دارند. رنگ، بو و مزه از خاصیت های هر ماده هستند.


آیا مولکول ها حرکت دارند؟

اگر در یک شیشه عطر را باز کنند و در جایی قرار دهید، بوی آن در هواپخش شده و به مشام می رسد. پس نتیجه می گیریم که مولکول های عطر پیوسته در حرکتند و بوی عطر در هوا پراکنده می شود. در تمام مواد مولکول پیوسته در حال جنبش هستند. بویی که از شیشه عطر برمی خیزد همان مولکول های ماده است که از ماده جدا می شوند و به بینی ما وارد می شوند.حال اگر در یک ظرف روغن چند قطره آب بریزند و آنها را با وسیله ای به هم نزدیک کنید به هم می پیوندند؛ یعنی مولکول های هر ماده همدیگر را می یابند. ربایش مولکول ها در همه اجسام یکسان نیست. در بعضی مواد ربایش با شدت بسیاری صورت می گیرد مانند چوب که نمی توانیم آن را با دست جدا کنیم.وضع مولکول ها در مواد جامد، مایع و گاز چگونه است؟
در مواد جامد مولکول ها به هم نزدیک اند و با نیروی زیاد یکدیگر را می ربایند. مولکول ها در مواد جامد فقط در سر جای خود می لرزند؛ به همین دلیل، شکل و حجم مواد جامد همیشه ثابت است و تغییر نمی کند.در مواد مایع فاصله مولکول ها از هم بیشتر است. مولکول های مواد مایع مانند دانه های زنجیر به هم متصل اند و زنجیرهای کوچکی را به وجود آورده اند. مولکول های مواد جامع می توانند آزادانه سُر بخورند و جابه جا شوند. به همین دلیل یک مایع به شکل ظرف خود در می آید.در بین مولکول های گاز تقریباً نیروی ربایش وجود ندارد. به همین دلیل مولکول های گاز همدیگر را نمی ربایند و آزادانه حرکت می کنند. فاصله بین مولکول های گازها از دو ماده دیگر بیشتر است. به همین دلیل گازها در همه جا و در محیط اطراف خود پراکنده اند.چرا مواد خاصیت متفاوتی دارند؟
مولکول ها از ذرات کوچک تری به نام اتم تشکیل شده اند. اگر اتم هایی که مولکول های یک ماده را می سازند یکسان باشند. به آن ماده عنصر می گوئیم. گاز اکسیژن که برای تنفس موجودات زنده ضروری است یک عنصر است. چون مولکول آن از دو اتم یکسان ساخته شده است. موادی مانند طلا، آلومینیم و آهن یک عنصر هستند.اگر مولکول های یک ماده از دو یا چند نوع اتم ساخته شده باشد به آن ماده ترکیب می گوئیم. مانند آب که از دو اتم ئیدروژن و یک اتم اکسیژن تشکیل شده است.

پرسش های بخش 1
1. اتم های تشکیل دهنده کدام ماده مثل هم نمی باشد؟ 

1. اکسیژن            2. طلا            3. نمک       4. آلومینیم 

2.  اتم های کدام دسته مواد مثل هم می باشند؟ 

1.  اکسیژن، ئیدروژن، الکل        2. آب، آهن، ئیدروژن      

   3. اکسیژن، آب، ئیدروژن       4. آهن، گوگرد، اکسیژن 

3.  کدامیک از مواد زیر عنصر است ؟ 

1. نمک           2. اکسیژن           3. دی اکسید کربن          4. نفت 


4.  مواد در کدام یک از حالت های زیر، مقدار جایی را که اشغال می کنند، ثابت است؟ 

1.  گاز، مایع               2. جامد ، گاز         3. جامد، مایع، گاز           4. مایع، جامد 

5.  ربایش مولکولی در کدامیک از مواد زیر بسیار نادر است؟ 

1. شیر          2. هوا          3. انگشتر          4. آب


سؤالات تشریحی

1.       چه چیزهایی خاصیت یک ماده هستند؟ 

بو، رنگ، مزه 

2.       جنبش مولکولی چیست؟ 

مولکول های یک ماده پیوسته در حال جنبش هستند. در مواد گازی شکل جنبش مولکول ها خیلی زیاد و در مایعات نسبت به گازها کمتر است در اجسام جامد مولکول ها فقط در جای خود می لرزند

3.       چرا چنبش مولکولی باعث نمی شود که مواد از هم پراکنده می شوند؟ 

زیرا ربایش مولکولی باعث می شود مولکول های ماده یکدیگر را بربایند

4.       مولکول ها از چه ساخته شده اند؟ 

از اتم 

5.       به چه موادی عنصر می گوئیم؟ 

به موادی که اتم های یکسان داشته باشند

6.       به چه موادی ترکیب می گوئیم؟ 

به موادی که از چند نوع اتم درست شده اند 

7.       کدام نوع از مواد شکلشان تغییر می کند؟ 

گاز و مایع

تاریخچه دماسنج ...

دانش آموزان کلاس سوم در کتاب علوم خودشان با دماسنج آشنا میشوند ؛ به همین خاطر مطلب زیر را برای سومی ها و همه ی بچه هایی که به علوم علاقه مندند می نویسم .

 

 اولین دماسنج به وسیله ی ( گالیله ) و (سنکتوریوس ) به طور جداگانه در قرن هفدهم میلادی اختراع شد. ساختمان این دماسنج ، تشکیل شده بود از یک لوله ی درجه بندی شده که در انتهای آن حبابی پر از مایع قرار داشت. گرم و سرد شدن این حباب ، موجب تغییر ارتفاع مایع در این لوله می شد . تقریبا صد سال بعد در سال 1714 میلادی ( فارنهایت )  دماسنج جیوه ای را برای اندازه گیری حرارت اختراع کرد.

پانزده سال بعد ( ریمور ) دماسنج الکلی را برای اندازه گیری سرما ساخت. جیوه برای این نوع دماسنج مناسب نبود. زیرا جیوه در 39- درجه ی سانتی گراد ( یعنی 39 درجه زیر صفر ، که نشان دهندی سرما است ) منجمد می شود.

درجه بندی سنتی گراد که در آزمایشگاه مورد استفاده قرار می گیرد در سال 1742 میلادی به وسیله ی سیلسیوس پیشنهاد شد. این درجه بندی دارای 100 درجه بین نقطه ی انجماد و نقطه ی جوش آب است.

به نقل از کتاب خواندنی های کوتاه علمی