مفاهیم و سئوالات فصل اول علوم

ساختمان مواد:ماده چیست؟

تمام چیزهای غیر زنده ای که در اطراف ما هستند، ماده نام دارند. بعضی از مواد مانند چوب و سنگ شکل ثابتی دارند. موادی که در دمای معمولی شکل آنها تغییر نکند، جامد هستند. موادی که به شکل ظرف خودشان در آیند مایع هستند و موادی که در فضا پخش می شوند و با چشم دیده نمی شوند گاز هستند.

مواد از چه ساخته شده اند؟
اگر به دانه های شکر نگاه کنید می بینید از دانه های بسیار ریزی درست شده است که این ذره های بسیار کوچک با چشم معمولی قابل مشاهده نیستند. پس با میکروسکوپ های بسیار قوی آن را هزاران برابر درشت می کنند تابتوان آنها را دید. به هر کدام از این ذره ها یک مولکول شکر گفته می شود. مولکول هر ماده با ماده دیگر متفاوت است و به همین دلیل، مواد خاصیت های متفاوتی دارند. رنگ، بو و مزه از خاصیت های هر ماده هستند.

آیا مولکول ها حرکت دارند؟

اگر در یک شیشه عطر را باز کنند و در جایی قرار دهید، بوی آن در هواپخش شده و به مشام می رسد. پس نتیجه می گیریم که مولکول های عطر پیوسته در حرکتند و بوی عطر در هوا پراکنده می شود. در تمام مواد مولکول پیوسته در حال جنبش هستند. بویی که از شیشه عطر برمی خیزد همان مولکول های ماده است که از ماده جدا می شوند و به بینی ما وارد می شوند.حال اگر در یک ظرف روغن چند قطره آب بریزند و آنها را با وسیله ای به هم نزدیک کنید به هم می پیوندند؛ یعنی مولکول های هر ماده همدیگر را می یابند. ربایش مولکول ها در همه اجسام یکسان نیست. در بعضی مواد ربایش با شدت بسیاری صورت می گیرد مانند چوب که نمی توانیم آن را با دست جدا کنیم.وضع مولکول ها در مواد جامد، مایع و گاز چگونه است؟
در مواد جامد مولکول ها به هم نزدیک اند و با نیروی زیاد یکدیگر را می ربایند. مولکول ها در مواد جامد فقط در سر جای خود می لرزند؛ به همین دلیل، شکل و حجم مواد جامد همیشه ثابت است و تغییر نمی کند.در مواد مایع فاصله مولکول ها از هم بیشتر است. مولکول های مواد مایع مانند دانه های زنجیر به هم متصل اند و زنجیرهای کوچکی را به وجود آورده اند. مولکول های مواد جامع می توانند آزادانه سُر بخورند و جابه جا شوند. به همین دلیل یک مایع به شکل ظرف خود در می آید.در بین مولکول های گاز تقریباً نیروی ربایش وجود ندارد. به همین دلیل مولکول های گاز همدیگر را نمی ربایند و آزادانه حرکت می کنند. فاصله بین مولکول های گازها از دو ماده دیگر بیشتر است. به همین دلیل گازها در همه جا و در محیط اطراف خود پراکنده اند.چرا مواد خاصیت متفاوتی دارند؟
مولکول ها از ذرات کوچک تری به نام اتم تشکیل شده اند. اگر اتم هایی که مولکول های یک ماده را می سازند یکسان باشند. به آن ماده عنصر می گوئیم. گاز اکسیژن که برای تنفس موجودات زنده ضروری است یک عنصر است. چون مولکول آن از دو اتم یکسان ساخته شده است. موادی مانند طلا، آلومینیم و آهن یک عنصر هستند.اگر مولکول های یک ماده از دو یا چند نوع اتم ساخته شده باشد به آن ماده ترکیب می گوئیم. مانند آب که از دو اتم ئیدروژن و یک اتم اکسیژن تشکیل شده است.

پرسش های بخش 1
1. اتم های تشکیل دهنده کدام ماده مثل هم نمی باشد؟ 

1. اکسیژن            2. طلا            3. نمک       4. آلومینیم 

2.  اتم های کدام دسته مواد مثل هم می باشند؟ 

1.  اکسیژن، ئیدروژن، الکل        2. آب، آهن، ئیدروژن      

   3. اکسیژن، آب، ئیدروژن       4. آهن، گوگرد، اکسیژن 

3.  کدامیک از مواد زیر عنصر است ؟ 

1. نمک           2. اکسیژن           3. دی اکسید کربن          4. نفت 

4.  مواد در کدام یک از حالت های زیر، مقدار جایی را که اشغال می کنند، ثابت است؟ 

1.  گاز، مایع               2. جامد ، گاز         3. جامد، مایع، گاز           4. مایع، جامد 

5.  ربایش مولکولی در کدامیک از مواد زیر بسیار نادر است؟ 

1. شیر          2. هوا          3. انگشتر          4. آب

سؤالات تشریحی

1.       چه چیزهایی خاصیت یک ماده هستند؟ 

بو، رنگ، مزه 

2.       جنبش مولکولی چیست؟ 

مولکول های یک ماده پیوسته در حال جنبش هستند. در مواد گازی شکل جنبش مولکول ها خیلی زیاد و در مایعات نسبت به گازها کمتر است در اجسام جامد مولکول ها فقط در جای خود می لرزند. 

3.       چرا چنبش مولکولی باعث نمی شود که مواد از هم پراکنده می شوند؟ 

زیرا ربایش مولکولی باعث می شود مولکول های ماده یکدیگر را بربایند. 

4.       مولکول ها از چه ساخته شده اند؟ 

از اتم 

5.       به چه موادی عنصر می گوئیم؟ 

به موادی که اتم های یکسان داشته باشند. 

6.       به چه موادی ترکیب می گوئیم؟ 

به موادی که از چند نوع اتم درست شده اند 

7.       کدام نوع از مواد شکلشان تغییر می کند؟ 

گاز و مایع

تاریخچه دماسنج ...

دانش آموزان کلاس سوم در کتاب علوم خودشان با دماسنج آشنا میشوند ؛ به همین خاطر مطلب زیر را برای سومی ها و همه ی بچه هایی که به علوم علاقه مندند می نویسم .

 اولین دماسنج به وسیله ی ( گالیله ) و (سنکتوریوس ) به طور جداگانه در قرن هفدهم میلادی اختراع شد. ساختمان این دماسنج ، تشکیل شده بود از یک لوله ی درجه بندی شده که در انتهای آن حبابی پر از مایع قرار داشت. گرم و سرد شدن این حباب ، موجب تغییر ارتفاع مایع در این لوله می شد . تقریبا صد سال بعد در سال 1714 میلادی ( فارنهایت )  دماسنج جیوه ای را برای اندازه گیری حرارت اختراع کرد.

پانزده سال بعد ( ریمور ) دماسنج الکلی را برای اندازه گیری سرما ساخت. جیوه برای این نوع دماسنج مناسب نبود. زیرا جیوه در 39- درجه ی سانتی گراد ( یعنی 39 درجه زیر صفر ، که نشان دهندی سرما است ) منجمد می شود.

درجه بندی سنتی گراد که در آزمایشگاه مورد استفاده قرار می گیرد در سال 1742 میلادی به وسیله ی سیلسیوس پیشنهاد شد. این درجه بندی دارای 100 درجه بین نقطه ی انجماد و نقطه ی جوش آب است.

به نقل از کتاب خواندنی های کوتاه علمی